Z okazji Międzynarodowego Dnia Astmy i Alergii rozmawiamy z dr. n. med. Piotrem Łacwikiem, zastępcą kierownika Oddziału IV Alergologicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Św. Rafała w Czerwonej Górze. Opowiada o objawach, przyczynach i nowoczesnych metodach leczenia astmy oraz alergii, a także o wyjątkowej roli, jaką odgrywa szpital w regionie – oferując pacjentom dostęp do terapii biologicznej, immunoterapii oraz najnowocześniejszych badań diagnostycznych.
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Św. Rafała w Czerwonej Górze
Jakie są najczęstsze objawy astmy, z którymi pacjenci zgłaszają się do szpitala lub poradni?
Najczęściej pacjenci są do nas kierowani z podejrzeniem astmy z powodu nawracających duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej czy przewlekłego kaszlu; nierzadko objawom tym towarzyszy świszczący oddech. W szpitalu leczymy przede wszystkim chorych z ciężką postacią choroby, którzy wymagają najbardziej zaawansowanych, ale i najdroższych metod terapii – leków biologicznych. To zarazem pacjenci, którzy mają największe ryzyko zaostrzeń choroby, czyli sytuacji zagrożenia życia.
Jakie czynniki środowiskowe najczęściej wywołują objawy u pacjentów?
Do najczęstszych czynników środowiskowych należą alergeny – przede wszystkim roztoczy kurzu domowego, pyłki roślin (szczególnie traw i brzozy), sierść zwierząt domowych, a także pleśnie. Równie istotne są czynniki drażniące, takie jak zanieczyszczenia powietrza, w tym smog i dym tytoniowy, które nasilają objawy astmy i mogą prowadzić do jej zaostrzeń. Przyczyną większości zaostrzeń astmy są infekcje, najczęściej wirusowe. Coraz większe znaczenie przypisuje się także czynnikom związanym z trybem życia, takim jak dieta, aktywność fizyczna, czy mikrobiom.
Czy możliwe jest skuteczne zapobieganie rozwojowi astmy? Jaką profilaktykę warto wdrożyć?
Nie znamy wszystkich przyczyn rozwoju astmy, więc nie jesteśmy w stanie mu w 100% zapobiec. Możemy jednak istotnie zmniejszyć jego ryzyko. Kluczowe znaczenie ma unikanie ekspozycji na znane alergeny oraz dym tytoniowy, zarówno w ciąży, jak i w pierwszych latach życia dziecka. Korzystny wpływ mają naturalny poród, karmienie piersią i racjonalne wprowadzanie pokarmów stałych. W kontekście astmy ważna jest kontrola środowiska domowego – w tym ograniczanie wilgoci, alergenów roztoczy czy sierści. U osób z predyspozycjami genetycznymi warto również monitorować objawy i szybko reagować na pierwsze symptomy choroby. Edukacja pacjentów i ich rodzin odgrywa tu fundamentalną rolę.
U chorych z alergiami wziewnymi (np. alergicznym nieżytem nosa) kluczową rolę odgrywa immunoterapia alergenowa, czyli tzw. „odczulanie”. To jedyna przyczynowa metoda leczenia alergii, która oprócz długotrwałej poprawy jakości życia i możliwości ograniczenia przyjmowania leków objawowych, wiąże się również z redukcją ryzyka rozwoju astmy, niezależnie od wieku czy czasu od pierwszych objawów.
Jak wygląda proces diagnostyki i leczenia w szpitalu w Czerwonej Górze? Czym wyróżnia się placówka na tle innych?
W naszym ośrodku diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu i badania fizykalnego, uzupełnionych o testy alergologiczne i badania czynnościowe układu oddechowego. Te ostatnie są najważniejszym aspektem diagnostyki i monitorowania astmy. Nasz szpital dysponuje nowoczesną pracownią badań czynnościowych z nowoczesnym sprzętem pozwalającym nie tylko na wykonywanie podstawowych badań spirometrycznych, ale także zaawansowanych procedur, jak oznaczenie stężenia wydychanego tlenku azotu, oscylometria impulsowa, bodypletyzmografia, czy badanie zdolności dyfuzji gazów w płucach.
Jakie nowoczesne metody leczenia astmy są obecnie dostępne w szpitalu w Czerwonej Górze? Czy planowane są kolejne innowacje?
Nasz szpital wyróżnia się nie tylko szerokim wyjątkowo bogatymi możliwościami w zakresie diagnostyki, ale i leczenia astmy i chorób alergicznych. Prowadzimy programy lekowe (w ramach których dostępne są nieodpłatnie najnowsze leki biologiczne zarejestrowane w Europie) w leczeniu astmy, pokrzywki, atopowego zapalenia skóry, a niedługo również ciężkich chorób eozynofilowych- HES i EGPA.
W leczeniu astmy ciężkiej oferujemy terapię biologiczną z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych, takich jak omalizumab, mepolizumab, benralizumab, dupilumab i tezepelumab. Dzięki precyzyjnej kwalifikacji jesteśmy w stanie realizować założenia medycyny personalizowanej i leczenia dostosowanego indywidualnie do potrzeb pacjenta. W leczeniu alergii sezonowej stosujemy immunoterapię alergenową, zarówno podskórną, jak i podjęzykową. Wraz z rozwojem naukowym naszego ośrodka, bierzemy udział w coraz bardziej zaawansowanych badaniach klinicznych nad nowymi, jeszcze niezarejestrowanymi terapiami. Dają one naszym pacjentom unikalną możliwość skorzystania z najnowocześniejszych metod leczenia – często jeszcze niedostępnych w rutynowej praktyce medycznej – zwłaszcza w sytuacjach, gdy brak jest obecnie refundowanych opcji leczenia.
Jak wygląda opieka nad pacjentem po ustaleniu diagnozy? Czy szpital zapewnia wsparcie i edukację również po zakończeniu leczenia szpitalnego?
Istotna jest indywidualizacja procesu leczenia, więc zalecamy, aby każdy pacjent ze zdiagnozowaną astmą bezwzględnie pozostawał pod opieką poradni alergologicznej lub pulmonologicznej, gdzie regularnie monitorujemy skuteczność leczenia i dokonujemy ewentualnych modyfikacji terapii. Ogromną wagę przywiązujemy do edukacji pacjentów – zarówno w zakresie rozpoznawania objawów zaostrzeń, jak i prawidłowego stosowania inhalatorów czy unikania alergenów. Dodatkowo nasz zespół prowadzi regularnie szkolenia dla lekarzy innych specjalizacji, aby wesprzeć opiekę nad astmatykami w całym województwie świętokrzyskim. Pacjenci leczeni biologicznie są objęci regularną kontrolą i mają zapewniony kontakt z zespołem specjalistów, co zwiększa bezpieczeństwo terapii. Zależy nam, aby pacjent czuł się objęty opieką także po wypisie ze szpitala i mógł aktywnie uczestniczyć w procesie leczenia, dając chorym dostęp do naszego zespołu nie tylko w Poradni w Czerwonej Górze, ale także w przynależnej do Szpitala Poradni Alergologicznej przy ul. Jagiellońskiej 72 w Kielcach.
Dominika Ochab-Krupnik oraz Piotr Kozera.